Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu, ngành logistics nổi lên như một trụ cột quan trọng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng xuất nhập khẩu và thương mại điện tử. Theo các báo cáo gần đây từ Mordor Intelligence, thị trường logistics Việt Nam dự kiến đạt giá trị 52,06 tỷ USD vào năm 2025, với tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm (CAGR) lên đến 6,67%, dẫn đến con số 71,88 tỷ USD vào năm 2030. Sự bùng nổ này được thúc đẩy bởi làn sóng đầu tư nước ngoài, các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP và EVFTA, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, nơi các nền tảng như Shopee hay Lazada đang thay đổi hành vi tiêu dùng. Tuy nhiên, đằng sau bức tranh sáng sủa ấy là những thách thức không nhỏ: chi phí logistics vẫn chiếm tỷ lệ cao, lên đến 16-18% GDP, cao hơn hẳn so với các nước phát triển trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, với hệ thống đường bộ, cảng biển và kho bãi còn nhiều hạn chế, khiến cho việc vận chuyển hàng hóa thường xuyên gặp ùn tắc và chậm trễ. Hơn nữa, cấu trúc ngành vẫn còn phân mảnh, với hàng ngàn doanh nghiệp nhỏ lẻ thiếu sự kết nối, trong khi năng lực quản trị và ứng dụng công nghệ số chưa được khai thác triệt để. Chính phủ Việt Nam đã nhận diện rõ những vấn đề này và đang thúc đẩy chiến lược phát triển logistics bền vững, hiệu quả, với mục tiêu đến năm 2030, tất cả các doanh nghiệp logistics sẽ áp dụng giải pháp chuyển đổi số, đồng thời giảm thiểu tác động môi trường thông qua logistics xanh. Trong dòng chảy ấy, Công ty Cổ phần Vận chuyển và Kho vận PCS Post (PCS) nổi bật như một biểu tượng của sự đổi mới, khi đồng thời thực hiện tái cấu trúc tổ chức và chuyển đổi xanh số, hướng tới mô hình doanh nghiệp hiện đại, linh hoạt và thân thiện với môi trường.
Ngành logistics nổi lên như một trụ cột quan trọng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng xuất nhập khẩu và thương mại điện tử
PCS, với lịch sử hoạt động trong lĩnh vực vận chuyển và kho vận tại Việt Nam, từng là một phần của hệ thống logistics truyền thống, nơi các hoạt động được tổ chức theo mô hình chức năng cổ điển. Các bộ phận như vận tải, kho bãi, kinh doanh và chăm sóc khách hàng hoạt động độc lập, mỗi nơi có quy trình riêng biệt và hệ thống quản lý tách rời. Mô hình này mang lại sự kiểm soát chặt chẽ và phân công rõ ràng, giúp doanh nghiệp duy trì ổn định trong những năm đầu phát triển. Tuy nhiên, khi thị trường logistics Việt Nam bắt đầu chuyển động nhanh chóng dưới tác động của đại dịch COVID-19 và sự bùng nổ thương mại điện tử, những hạn chế của cấu trúc cũ dần lộ rõ. Quy trình cứng nhắc dẫn đến thông tin bị phân mảnh, phản ứng chậm chạp trước biến động thị trường, và chi phí vận hành tăng cao do thiếu sự phối hợp giữa các bộ phận. Khách hàng, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất nhập khẩu và bán lẻ trực tuyến, ngày càng đòi hỏi dịch vụ nhanh chóng, minh bạch và cá nhân hóa – những yếu tố mà mô hình truyền thống khó đáp ứng. Theo Vietnam Report, hơn 100% các doanh nghiệp logistics Việt Nam đã tăng đầu tư vào chuyển đổi số trong năm qua, nhưng nhiều đơn vị vẫn gặp khó khăn trong việc tích hợp công nghệ với cấu trúc tổ chức cũ kỹ. PCS nhận ra rằng, nếu không hành động quyết liệt, họ sẽ bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua toàn cầu, nơi các ông lớn như DHL hay FedEx đang dẫn dắt bằng công nghệ AI và IoT. Từ nhận thức ấy, ban lãnh đạo PCS đã quyết định khởi xướng một cuộc cách mạng nội bộ, không chỉ tập trung vào hạ tầng công nghệ mà còn thay đổi tận gốc tư duy tổ chức, cách quản trị và văn hóa doanh nghiệp, phù hợp với xu hướng quản trị toàn cầu trong kỷ nguyên xanh số.
Chìa khóa cho sự đổi mới của PCS nằm ở mô hình quản lý linh hoạt, được áp dụng như một nền tảng vững chắc để giải quyết những điểm nghẽn cũ và tạo đà bứt phá. Thay vì duy trì cấu trúc kim tự tháp truyền thống với nhiều tầng nấc quản lý, PCS đã đảo ngược mô hình, đặt nhân viên tuyến đầu và khách hàng ở vị trí trung tâm. Ban lãnh đạo chuyển vai trò từ chỉ đạo sang hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn và truyền cảm hứng, giúp nhân viên tập trung vào việc mang lại giá trị thực sự cho khách hàng. Điều này không chỉ giảm thiểu sự chậm trễ trong quyết định mà còn khuyến khích sáng tạo tại chỗ. Các nhóm nhỏ đa chức năng được hình thành, quy tụ nhân sự từ nhiều lĩnh vực như kho vận, vận tải, chăm sóc khách hàng và công nghệ thông tin. Những nhóm này được trao quyền tự chủ để giải quyết vấn đề cụ thể, từ tiếp nhận đơn hàng đến xử lý khiếu nại, mà không cần chờ phê duyệt qua nhiều cấp. Ví dụ, khi một lô hàng gặp vấn đề về thời tiết, nhóm có thể nhanh chóng điều chỉnh tuyến đường hoặc liên hệ trực tiếp với khách hàng để cập nhật, thay vì phải báo cáo lên cấp trên như trước. Cách tiếp cận này đã chuyển PCS từ dòng chảy công việc tuyến tính sang chu kỳ ngắn hạn, với mỗi vòng lặp kéo dài chỉ một đến hai tuần. Sau mỗi chu kỳ, toàn bộ nhóm cùng đánh giá kết quả, học hỏi từ sai sót và cải tiến cho lần sau. Kết quả là, doanh nghiệp không chỉ phản ứng nhanh hơn với biến động thị trường – như sự gia tăng đột biến đơn hàng từ thương mại điện tử – mà còn nuôi dưỡng văn hóa học hỏi liên tục, một yếu tố then chốt giúp PCS trở thành doanh nghiệp agile đầu tiên trong ngành express delivery tại Việt Nam, theo đánh giá của Teal Unicorn.
Song hành với chuyển đổi tổ chức, chuyển đổi xanh số trở thành động lực chính thúc đẩy PCS tiến xa hơn. Trong giai đoạn 2023-2024, PCS đã đầu tư mạnh mẽ vào nền tảng công nghệ, xây dựng hệ thống vận hành lõi làm trụ cột cho toàn bộ hoạt động. Các giải pháp hiện đại được triển khai đồng bộ, như hệ thống chia chọn tự động tại trung tâm khai thác, giúp rút ngắn thời gian xử lý hàng hóa từ hàng giờ xuống chỉ vài phút và giảm lỗi thủ công đáng kể. Nền tảng chăm sóc khách hàng đa kênh cho phép tương tác qua hotline, email, chatbot hoặc ứng dụng di động, mang lại trải nghiệm liền mạch cho người dùng. Hơn nữa, hệ thống theo dõi vận đơn thời gian thực và bảng điều khiển dữ liệu giúp lãnh đạo nắm bắt ngay lập tức các chỉ số như hiệu suất, chi phí và chất lượng dịch vụ. Nhờ đó, PCS đã chuyển từ vận hành thủ công sang dựa trên dữ liệu, nơi mọi quyết định đều được hỗ trợ bởi phân tích dự báo. Ví dụ, hệ thống có thể dự đoán nhu cầu vận chuyển dựa trên dữ liệu thời tiết hoặc xu hướng mua sắm, giúp tối ưu hóa tuyến đường và giảm lượng xe rỗng, từ đó cắt giảm chi phí nhiên liệu và phát thải carbon. Điều này phù hợp với xu hướng toàn ngành tại Việt Nam, nơi các doanh nghiệp đang đối mặt với yêu cầu giảm carbon từ đối tác quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh EU áp dụng cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM). PCS không chỉ dừng ở số hóa mà còn tích hợp yếu tố xanh, như sử dụng năng lượng tái tạo trong kho bãi và bao bì tái chế, góp phần vào mục tiêu logistics xanh mà chính phủ đang thúc đẩy qua FIATA World Congress 2025 tại Hà Nội.
Hành trình chuyển đổi của PCS được hoạch định theo lộ trình rõ ràng, chia thành ba giai đoạn để đảm bảo tính khả thi và bền vững. Ở giai đoạn đầu tiên, tập trung vào việc thiết lập mô hình quản lý phẳng và văn hóa linh hoạt, PCS đã tổ chức các chương trình đào tạo nội bộ, giúp nhân viên làm quen với cách làm việc nhóm và sử dụng công cụ số. Đồng thời, hệ thống chia chọn tự động và nền tảng chăm sóc đa kênh được đưa vào vận hành, đánh dấu sự chuyển dịch từ tư duy tập trung sang mô hình mở, kết nối. Đến giai đoạn thứ hai, dự kiến từ 2025-2026, PCS sẽ định hình mô hình “doanh nghiệp siêu nhỏ” – Micro Enterprise, nơi mỗi đơn vị hoạt động như một doanh nghiệp con độc lập, tự chủ về kế hoạch, khách hàng và lợi nhuận. Hàng trăm “tế bào” linh hoạt này sẽ cùng vận hành, tạo nên sức mạnh tổng thể cho PCS. Trong thời gian này, hệ thống giám sát thời gian thực và nền tảng khách hàng trực tuyến sẽ được mở rộng, cho phép người dùng quản lý đơn hàng, tra cứu và phản hồi một cách dễ dàng. Cuối cùng, giai đoạn bứt phá từ 2027-2028 sẽ chứng kiến PCS xanh số hóa toàn bộ chuỗi cung ứng, loại bỏ hoàn toàn tầng quản lý trung gian và triển khai chiến lược logistics xanh. Các khoản đầu tư vào xe điện, xe hybrid, năng lượng tái tạo và giải pháp giảm nhựa sẽ được ưu tiên, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, phù hợp với chiến lược quốc gia về logistics hiệu quả và thân thiện môi trường.
Những thành quả từ sự thay đổi đã nhanh chóng, khẳng định hướng đi đúng đắn của PCS. Năng suất vận hành cải thiện đáng kể, với tốc độ xử lý đơn hàng nhanh hơn nhờ hệ thống tự động, và các vấn đề được phát hiện tức thời qua giám sát dữ liệu. Tỷ lệ giao hàng đúng hẹn tăng vọt, chi phí giảm nhờ tối ưu hóa tuyến đường, trong khi mức độ hài lòng của khách hàng đạt mức cao mới nhờ tính minh bạch và linh hoạt. Không chỉ dừng ở các con số kinh doanh, sự thay đổi sâu sắc nhất nằm ở văn hóa doanh nghiệp: nhân viên cảm thấy được trao quyền, ý tưởng của họ được lắng nghe và thử nghiệm, dẫn đến mối quan hệ giữa các bộ phận trở nên gần gũi, hợp tác hơn. Cảm hứng đổi mới lan tỏa từ lãnh đạo đến từng cá nhân, biến PCS thành một tổ chức tràn đầy năng lượng, sẵn sàng thích ứng với mọi thách thức – từ biến động kinh tế toàn cầu đến yêu cầu ESG từ đối tác quốc tế.
Hành trình của PCS không chỉ mang lại lợi ích nội tại mà còn truyền cảm hứng cho toàn ngành logistics Việt Nam. Trong khi nhiều doanh nghiệp vẫn đang loay hoay với đầu tư công nghệ rời rạc hoặc thay đổi nửa vời, PCS chứng minh rằng chuyển đổi xanh số chỉ hiệu quả khi kết hợp chặt chẽ với tái cấu trúc tổ chức. Tư duy “con người là trung tâm” chính là yếu tố khác biệt, nơi công nghệ không phải là mục tiêu mà là công cụ phục vụ con người. Hơn nữa, chiến lược phát triển bền vững của PCS phù hợp với xu thế toàn cầu, đặc biệt khi Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm logistics xanh ở châu Á, với các sự kiện như FIATA 2025 nhấn mạnh vai trò của đất nước trong kết nối khu vực. Các doanh nghiệp khác có thể học hỏi từ PCS cách cân bằng giữa hiệu quả kinh doanh và trách nhiệm môi trường, như giảm phát thải qua xe điện hoặc sử dụng AI để tối ưu hóa logistics.
Từ một doanh nghiệp logistics truyền thống, PCS đã chuyển mình thành tổ chức linh hoạt, xanh số hóa toàn diện, khẳng định vị thế tiên phong. Hành trình ấy là minh chứng cho tầm nhìn chiến lược, bản lĩnh dám thay đổi và khả năng thích ứng của đội ngũ. Trong ngành logistics cạnh tranh khốc liệt, PCS không chỉ theo kịp thời đại mà còn định hình tương lai, với các tiêu chí nhanh hơn, minh bạch hơn, xanh hơn và nhân văn hơn. Bằng tinh thần đổi mới không ngừng và niềm tin vào sức mạnh của con người kết hợp công nghệ, PCS đang viết nên câu chuyện đầy cảm hứng: chuyển đổi không chỉ là công nghệ, mà là hành trình thay đổi từ bên trong để tạo giá trị bền vững cho khách hàng, cộng đồng và tương lai.
Trần Tuấn Minh
Nguồn: https://rised.org.vn/
